Integriteit – A loosing game bij aanbesteden?

‘Hoe ga je om met rechtmatigheid?’ ‘Wat bedoel je daarmee?’ antwoord ik. Tijdens deze Teams-meeting  in het kader van een potentiële opdracht worden in een half uurtje wat vragen aan me gesteld. Bij deze vraag beginnen al mijn alarmbellen te rinkelen.

Integriteit wordt op de proef gesteld
‘Ik ben niet van de macht’, antwoord ik. ‘Ik zal het toelichten’, zegt een van de andere twee personen. ‘Hoe ga je ermee om als je een negatief advies geeft voor een overheidsopdracht en de wijze van aanbesteden en een meerdere, een ander besluit neemt vanuit een bepaald belang en zijn handtekening zet als akkoord voor de uitvoering? Jij in jouw rol bent dan gevrijwaard, ondanks je negatieve advies, maar hebt het wel uit te voeren. Een uitvoering die leidt tot een onrechtmatigheid, denk ik in stilte.

‘Ik ben niet van de macht’, zeg ik nog een keer. ‘Ik begrijp wel dat andere belangen regelmatig een rol spelen.’ Het voelt op dat moment dat deze organisatie zijn eigen rechtvaardiging laat afhangen van mijn oordeel hierover. Vreemd. Mijn waarde van integriteit, mijn intrinsieke betrouwbaarheid wordt op de proef gesteld. Net als mijn rol van Vertrouwenspersoon Integriteit.

Mijn lichaam geeft een signaal
Het gesprek is vrij snel ten einde. Mijn beschikbaarheid matcht niet met de wensen van deze potentiële opdrachtgever. Het gesprek wordt vriendelijk doch beslist beëindigd. Gelaten accepteer ik het. Ik blijf zeker tien minuten zitten in de vergaderkamer die ik had gereserveerd en staar voor me uit. Wat is er eigenlijk zojuist gebeurd. wat voel ik en waarom? Het lijkt zakelijk allemaal okay, maar ik voel allerlei tegenstrijdige sensaties in mijn lichaam die variëren van onmacht naar boosheid. En vervolgens ben ik op de een of andere wijze een soort van verdrietig, maar kan het niet duiden op dat moment. Nog niet.

Zakelijke en sociale integriteit conflicteren
De hele week blijft het in mijn hoofd rondzingen. Ik denk terug aan de casus die we tijdens de opleiding tot vertrouwenspersoon hebben behandeld. Een gelijksoortige situatie waarbij een overheidsorganisatie een bepaalde leverancier wil contracteren en de geadviseerde inkoopprocedure en de te volgen aanbestedingswetgeving ter zijde wordt geschoven. Hierbij wordt de zakelijke integriteit geschonden omdat er bewust gedrag of een bewuste intentie aanwezig is om ‘niet het juiste’ te doen en (interne) regels van de organisatie worden overtreden.

Maar het is ook grensoverschrijdend richting de adviserende inkoopadviseur en professional in het vak van inkoop- en aanbesteding. De persoon in kwestie kan het handelen van deze organisatie niet verenigen met de eigen sociale integriteit en probeert dit in de organisatie duidelijk te maken. Maar er is hier geen ruimte voor. Het loopt erg hoog op en na een innerlijke strijd geeft deze persoon het op en neemt ontslag.

Duurzame inzetbaarheid
En daar raakt het mij ook. Mijn eigen normen en waarden zijn sterk ontwikkeld en ik kan en wil mijzelf in de spiegel blijven aankijken zonder het schaamrood op mijn kaken te krijgen. Ik wil graag het goede doen. Een waardevolle bijdrage leveren en waarde toevoegen ten dienste van een organisatie. En ik leg graag verantwoordelijkheid af over mijn eigen gedrag en keuzes. Het mag hierbij niet ten koste gaan van mij, want dan tast het mijn werkplezier en vitaliteit aan.

Mijn sociale integriteit
Het op voorhand vragen of ik kan instemmen met ‘afwijkingen’ raakt niet alleen de zakelijke integriteit, de toe te passen regels, normen en wetgeving, maar ook mijn sociale integriteit. Dat wat het met mij als mens doet in relatie tot mijn waarde- en normenbesef. Waarden en normen die op dat moment overschreden worden. Daarnaast wordt mijn vakdeskundigheid in dergelijke situaties niet serieus genomen en terzijde geschoven. Het raakt even oud zeer, een gevoel van waardeloosheid. En dat is niet terecht realiseer ik me.

Adviseren is meer dan accepteren
Ik wil niet bij een organisatie werken die haar (hiërarchische) macht vanuit onduidelijke belangen voorop stelt en gebruikt en daarmee grensoverschrijdend handelt richting mij als medewerker of ingehuurde functionaris. Het doet geen recht aan de kwaliteit van het advies. Er wordt aan voorbijgegaan en overruled door diegene in de hiërarchie die hiertoe in staat is. Op hetzelfde moment wordt elke vorm van creativiteit teniet gedaan omdat ik er niet toe word uitgedaagd. Dergelijke organisaties zijn vaak niet in control als het gaat om rechtmatigheid en in het verlengde daarvan: de waarde van integriteit. En het ontbreekt aan visie en creativiteit om binnen geldende regels de markt uit te dagen.

Goed opdrachtgeverschap is waardegericht
Integriteit is geen ‘loosing game’ maar vraagt om een gedegen visie op het ‘goed opdrachtgeverschap’ van een organisatie en een sterke persoonlijkheid om met dilemma’s om te gaan en die juist te zien als uitdaging om het ‘anders’ te doen. Creatief te zoeken naar oplossingen die passen binnen de geldende regels. De waarden van de organisatie en medewerkers, de cultuur en een gezamenlijke visie op goed opdrachtgeverschap maakt dat je met elkaar de regels (deels) zelf maakt vanuit dat kader. Het kan dan voorkomen dat beargumenteerde keuzes afwijkend van de regels worden gemaakt. Het vraagt moed en leiderschap om vanuit je rol dit gesprek aan te gaan.

Heb je ook moeite met dilemma’s rondom zakelijke en sociale integriteit? Dan kun je mij altijd benaderen. En mocht je serieus aan de slag willen gaan vanuit een intrinsieke motivatie en visie op de inkoop- en contractmanagementfunctie dan adviseer ik graag.