Het onvermogen van een vertrouwenspersoon

Ik zit tegenover mijn medecursist die met mij een casus uitwerkt. Ik hoor haar zeggen: “en toen aaide hij mij. Ik voelde me gevlijd in eerste instantie, maar toen hij doorging wilde ik dat niet.” In een split second ben ik weg en denk terug aan het moment dat een mannelijke collega mij vertelde dat hij vrouwen op het werk indeelde in categorieën: aaibaar en niet-aaibaar.

Niet-aaibaar
Daarna legde hij uit dat er vrouwen zijn die je zonder problemen kunt aanraken en anderen niet. Toen ik ernaar vroeg, kreeg ik te horen dat ik niet-aaibaar was. En dat voelde toen in dat moment eigenlijk helemaal niet goed. Alsof ik daarmee niet okay was. Er niet toe deed. Dat dat een patroon van mij raakte wist ik toen nog niet. “Luister je naar me?” hoor ik mijn medecursist vragen. “Nee”, beken ik. Ik was in een valkuil gevallen.

Overdracht en tegenoverdracht
De valkuil van overdracht en tegenoverdracht. Een risico dat in elke therapeutische setting – dus ook die tussen de melder en vertrouwenspersoon – aanwezig is. Maar wat betekent dat eigenlijk? In het opvanggesprek met de melder draagt deze bij overdracht soms onbewuste, oude, onverwerkte gevoelens over op de vertrouwenspersoon. Er zit vaak een herhalend gedragspatroon onder dat leidt tot inadequaat handelen in een bepaalde situatie. De vertrouwenspersoon kan hierdoor getriggerd worden in zijn eigen onverwerkte ervaringen, met als gevolg dat er een tegenoverdracht plaatsvindt van zijn persoonlijke onbewuste, oude (kind)gevoelens op de melder. Ze houden elkaar gevangen in hun eigen onvermogen en pijn. En het leidt af van datgene waarom de melder in een opvanggesprek zit. Bij herkenning echter kan het vaak zinvolle veranderingen op gang brengen. En dat maakt het juist zo uitdagend voor de vertrouwenspersoon.

De vertrouwenspersoon is voor de gebeurtenis in het hier en nu
In de relatie met de vertrouwenspersoon raken de onverwerkte thema’s uit het verleden van de melder een onvermogen, een vorm van machteloosheid omdat de vertrouwenspersoon er niet is om oude trauma’s of negatieve ervaringen uit het verleden helpen op te lossen. De vertrouwenspersoon is er voor de actuele gebeurtenis en het herstellen van de ontstane onveiligheid. Er wordt ook bij het constateren ervan in overleg met de melder soms geadviseerd en doorverwezen naar bijvoorbeeld een coach of andere vorm van hulp.

Gevangen door een onbewust patroon
Om uit deze valkuil te blijven is het nodig om een open luisterhouding en de volle focus op de melder te hebben. Bij het oefenen van de casuïstiek tijdens de training die ik volg schieten mijn gedachten echter regelmatig alle kanten op. Ik zie mijzelf terug in diverse situaties van uiteenlopende aard en in een onbewaakt ogenblik herken ik opeens mijn eigen onbewuste patroon weer. Ik herken het, voel het en wordt erdoor ‘gevangen’. Met als gevolg dat ik minder goed luister naar de ander die op dat moment de melder speelt. Mijn trigger is een oud patroon ‘ik doe er niet toe’ waarbij onderliggende thema’s als begrenzing, zelfvertrouwen en eigenwaarde een rol spelen. In een split second gebeurt het me. Ben ik afgedwaald naar mijn eigen wereld. En als geen ander weet ik dat de melder dit voelt, bewust of onbewust. Omdat we mogelijk beiden daar onverwerkte ervaringen hebben.

Een bekrachtigende werkwijze
Een van de doelen van het gesprek met de vertrouwenspersoon is om de emotionele lading van de gebeurtenis te verminderen en hanteerbaar te maken waardoor er ruimte ontstaat en de energie weer kan stromen. Als het momentum zich voordoet en het goed voelt voor de melder zal de vertrouwenspersoon de opties bespreken richting een positieve aanpak. Deze werkwijze is voor de melder enorm bekrachtigend, omdat het de melder is die bepaalt wat de vervolgstappen zijn. Men behoudt zelf de regie. Waarbij het altijd tot doel heeft om het gevoel van onveiligheid te herstellen. Bij een juiste aanpak geeft dit ook weer zelfvertrouwen en eigenwaarde en wordt in de uitvoer van de actie tevens de begrenzing en het gevoel van veiligheid herstelt.

Persoonlijke ontwikkeling heeft meerwaarde
Het hier en nu wordt altijd gekleurd door onze ervaringen. En op onverwachte momenten steken ze de kop op. Echter, hoe meer je jezelf en je eigen patronen kent, des te sneller herken je ze en des te minder zal het voorkomen. Het is een van de resultaten van persoonlijke ontwikkeling. Ook deze training geeft mij weer nieuwe inzichten en de bevestiging dat het in de verschillende rollen die ik vervul (als leidinggevende en adviseur in het inkoop- en contractmanagement) een absolute meerwaarde heeft.